Literatura

Smoki Śródziemia (w/g J.R.R Tolkiena)

moki to najstarsze i zdecydowanie najbardziej przerażające wielkie gady spośród wszystkich złych stworzeń, które pojawiły się w Śródziemiu. I choć tu i ówdzie mówi się, że kiedyś świat zamieszkiwało wiele smoków, w przekazach zachowały się imiona tylko niewielu z nich. Największym smokiem Dawnych Dni był Ankalogn Czarny, ale istniały też inne smoki, których krew była mniej szlachetna, a których tytuły i imiona zostały dawno zapomniane. Gady dzieliły się na dwa szczepy: szczep królewski - smoki zionące ogniem i - podrzędny rodzaj -zimne smoki, których potęga polegała jedynie na sile i wielkości. W zasadzie smoki ogniste były zwierzętami wyższej rasy i w związku z tym były groźniejszymi przeciwnikami. Wszystkie smoki były potężnych rozmiarów, miały grube łuski, długie spiralnie skręcone ogony, a wiele z nich umiało latać. Wszystkie cechowała ogromna siła, ostry dowcip. Były inteligentne, chciwe i okrutne ponad wszelkie wyobrażenie.
Mówi się, że cały smoczy rodzaj sprowadzony został na złą drogę przez Morgotha Nieprzyjaciela na długo przed upływem Dawnych Dni. Nawet jeśli nie było to prawdą, ich wrodzone wady i tak doprowadziły do konfliktu z krasnoludami ze Śródziemia, których przywary bardzo przypominały smocze. Krasnoludy w tych odległych czasach były jeszcze mniej znane z dobroczynności niż ich potomkowie, a ich bogactwa były niezmierzone (same krasnoludy tak to oceniały). Obie rasy walczyły ze sobą o skarby Zwykle jednak smoki wygrywały. Smoki miały jeszcze innych wrogów, szczególnie w Pierwszej Erze, kiedy wiele gorszych szczepów służyło Władcy Ciemności w wojnach przeciwko ludziom i elfom. Miasto Gondolion należące do Elfów Wysokiego Rodu zostało pokonane przez straszliwą armię smoków wspomaganych przez orków. Jadnakże pod koniec ery, po śmierci Morgotha, większość tych smoków zginęła; przetrwały jedynie najsilniejsze i najsprytniejsze
W czacie Trzeciej Ery żyły co najmniej dwa królewskie smoki: Skat z Gór Szarych i Smaug Złoty, który zaatakował Samotną Górę w 2770 r. i wyparł krasnoludów z tego królestwa, zagarniając ich bogactwo. Smaug i Skat zginęły z rąk ludzi, pomiędzy którymi rozpoczęły się kłótnie o podział zdobytego łupu - znane skutki odnalezienia smoczego skarbu.

maug Złoty, jeden z największych smoków Śródziemia w Trzeciej Erze. Była to wspaniała, sprytna bestia o znakomitym pochodzeniu. Pierwsze pojawienie się Smauga zanotowane w kronikach tej ery miało miejsce w 2770, kiedy to przyleciał z północy, zionąc ogniem, by złupić i zająć królestwo krasnoludów w Ereborze na wschód od Mrocznej Puszczy. Atak ów zakończył się powodzeniem.
Większość krasnoludów dała się schwytać we wnętrzu Samotnej Góry i tego samego dnia zginęła. Smaug zniszczył również leżące w pobliżu ludzkie miasto Dal. Gdy już tego dokonał, wcianął się do wnętrza Samotnej Góry i zebrawszy wszystkie złoto zarówn z Ereboru, jak i z Dali w jeden ogromny stos, spoczoł na nim i pogrążył się w drzemce na blisko dwa stulecia.
Tak straszliwe były wieści o gniewie Smauga, że przez długie lata nikt nie przybywał, by zakwestionować jego prawa do zagarniętego skarbu, on zaś stawał się próżny i zadowolony z siebie. W końcu jednak zabiła go właśnie zarozumiałość. Jak to popwiedziano w Hobbicie, próżność smoka sprawiła iż wyjawił istnienie nie chronionego łuską skrawka skóry na swym boku. Dowiedziawszy się o tym jago wrogowie mogli ugodzić owo miejsce strzałą. Smaug został zabity przez prawowitego dziedzica królów Dali, Barda Łucznika z Esgaroth, w roku 2941 Trzeciej Ery, zaś smocze kości na wieki spoczęły na płyciźnie w pobliżu zburzonego Miasta na Jeziorze. Po śmierci Smauga, Królestwo spod Góry i miasto Dal zostały zwrócone ich prawowitym właścicielom i pokój zapanował na tych ziemiach na wiele lat.

nkalagon Czarny, Najpotężniejszy ze smoków Morgotha, zabity przez Earendila podczas Wielkiej Bitwy (Wojna Gniewu kończąca Pierwszą Erę). Strącone cielsko Ankalagona zdruzgotało wierze Thangorodrimu wznoszące się ponad Angbandem. Podczas tej bitwy zginęły prawie wszystkie smoki będące na służbie Nieprzyjaciela, niedobitki które zdołały się uratować schroniły się w najniedostępniejszych czeluściach Ardy.

kat, jeden z wielkich smoków Trzeciej Ery, który mieszkał w Górach Szarych, w czasie gdy krasnoudy zostały wypędzone z Morii (1981 r.) Zachowało się niewiele informacji o tym gadzie. Wiadomo tylko, że był chciwy i okrutny jak całe jego plemię. Miał w posiadaniu skarb odebrany krasnoludom. Zginął z ręki Frama, syna Frumgara, człowieka z Eotheodu, który w ten sposób zdobył nieprzebrane bogactwa. Niestety, fakt ten stał się kością niezgody pomiędzy nim a krasnoludami, króre twierdziły, że skarb należy do nich. Fram znieważył przeciwników i zginął z ich rąk.

laurung Uruloki - Zwany również Ojcem Smoków, Wielkim Gadem lub Gadem Morgotha. Był pierwszym, a zarazem najstraszliwszym smokiem Śródziemia. Najwcześniejsze wzmianki o Glaurungu pochodzą z okresu ok. 200 lat po Dagor Aglareb (Chwalebna Bitwa - Pierwsza Era) gdy wychynął z czeluści Angbandu szerząc grozę i spustoszenie. Dopiero książę Fingon zdołał przestraszyć młodego i niedoświadczonego jeszcze smoka i zmusić go do odwrotu. Uciekł więc z powrotem do Angbandu i przez długie lata pozostawał w ukryciu.
Pokazał się dopiero podczas Dagor Bragollach, Bitwy Nagłego Płomienia. Teraz już w pełni swej potęgi przewodził jako złocista latarnia atakowi Balrogów i orków. Brał potem udział w Niraeth Arnoediad, Piątej Bitwie gdzie udało mu się powalić Azaghala, Władcę Belegostu, ten jednak przed śmiercią zadał cios w brzuch potwora raniąc go dotkliwie i zmuszając do ucieczki. Ostatecznie dowodził podczas zdobycia Nargothrondu. Po zajęciu grodu rzucił urok na Turina i zbałamuconego puścił wolno. Później rzucił czar niepamięci na jego siostrę Nienor, którą Turin znalazł na kurhanie Haudh-en-Elleth. Ostatecznie zginął od zdradzieckiego ciosu zadanego przez Turina, który zyskał miano Dagnir Glaurunga. Dokładniejszy opis całej historii znajduje się w "Silmarillionie".
______________
Ankalagon od quenejskiego "anka" - "szczęki, paszcza" oraz quenejskiego rdzenia "alak-" - "szybki, mknący" od którego wywodzi się "alqua"- "łabędź".
Glaurung od quenejskiego "gurth" - "śmierć".
Uruloki Słowo w jęz. Quenejskim, znaczy "wąż ognisty", "smok". "Ur-" - "gorący", "Loke" - "żmija, wąż"
Dagnir Glaurunga "Zguba Glaurunga". Miano jakie nadano Turinowi po zabiciu smoka. Pochodzi od quenejskiego "dagor"- "bitwa".

Żródło: Tolkien -Przewodnik encyklopedyczny (J.E.A. Tyler)
tekst uzupełniony o informacje nadesłane od Silla

SMOK JASKINIOWY
Prawdziwe smoki jaskiniowe przypominają mniejsze smoki zimne. Nie posiada skrzydeł, nie dysponują także możliwością zionięcia. Gady te, podczas polowań w okolicy górskich pieczar, muszą polegać jedynie na swoich krótkich, potężnych łapach i muskularnych ciałach. Są kłótliwe i niezwykle przywiązane do swoich terenów łowieckich.
Zamieszkują jaskinie i kratery wulkanów. Prawdziwe smoki niezwykle je przerażają, choć będą temu zaciekle przeczyć, posuwają się do twierdzeń o własnej zażyłości z którymkolwiek z zamieszkujących w najbliższej okolicy prawdziwych wielkich smoków.
Wprawdzie są w stanie posługiwać się mową, ale wedle wielkosmoczych standardów uchodzą za raczej głupawe: wolą na przykład wypolerowane szkiełka od drogocennych kamieni, ponieważ szkło tak pięknie się świeci. Są niesamowitymi kłamcami, kłamią więc na każdy temat i na każdym kroku.

SMOK ZIMNY
Prawdziwe zimne smoki to potężne opancerzone stwory, których łuski są grubsze niż u innych smoków. Są zwinne, choć nie mają szydeł, posiadają mocne kończyny i długie, twarde jak stal pazury. Kły zimnego smoka potrafią skruszyć przeciwnika w pełnej zbroi, a machnięciem swego biczowatego ogona może łatwo powalić mumakila. Rozmiłowane w walce, jeśli tylko spotkają przeciwnika, szybko ruszają do ataku. Zimne smoki chętnie polują, ale walka jest ich prawdziwą miłością.
Większość zimnych smoków żyje w klimatach chłodnych lub mroźnych, wolą bowiem pustkowia i wysokie góry od okolic bardziej umiarkowanych. Jak by nie było, wyhodowano je w absolutnym mrozie Najdalszej Północy. Są więc wytrzymałe, silne, odporne na lodowatą pogodę i zdolne wywęszyć ofiarę na dziesięć mil. Ich ubarwienie odzwierciedla ich śnieżny rodowód choć różnią się kolorami. W większości są szarobiałe lub całkiem białe. Starsze, bardziej potężne zimne smoki, są jednak często czarne, brązowe lub nawet czerwone.
Potwory takie jak smoki, samodzielnie nieczęsto wpadają na pomysł, żeby się rozmnożyć. Zwykle jest to jakaś zewnętrzna przyczyna, która skłania je do podjęcia się tak nudnego zajęcia. Nawet kiedy wydają potomstwo, to jest ono zazwyczaj w dziwny sposób mniej przerażające niż rodzice. Tak więc smoki, zgodnie z zamysłem Eru, są skazane na zagładę. Związek smoka ognistego i zimnego owocuje zazwyczaj smokiem zimnym. To jest przyczyna ich rozpowszechnienia wśród wielkich gadów.

SMOK LODOWY
Smoki lodowe przypominają białe smoki zimne i są często mylone z krewniakami. W odróżnieniu jednak od prawdziwych smoków zimnych, stwory te pożywienia szukają często w środowisku wodnym i należą do najlepszych pływaków Endoru. Smoki lodowe potrafią również wchłaniać wodę i lód, a następnie wypluwać tę mieszaninę, uzyskując tym samym "fałszywe zionięcie".
Chociaż mają wiele wspólnych cech z innymi zimnymi smokami, smoki lodowe mieszkają wyłącznie w rozpadlinach lub jaskiniach z lodu, większość swego życia spędzają też na lodowcach i lodospadach. Potrafią doskonale, jak na nartach, ślizgać się po lodzie na swoich potężnych, płaskich tylnych pazurach.

SMOK LĄDOWY
Smoki lądowe są bezskrzydłymi jaszczurami. Mniejsze niż smoki zimne określane są jako mniejsze smoki, należą jednak do najbardziej pospolitych rodzajów smoków. Znane są ze zwinności i zdolności do wspinaczki. Łatwo je przestraszyć i rozgniewać. Smoki lądowe szybko się rozmnażają i stanowiły główną smoczą siłę w armiach Morgotha.
Są jednocześnie najsłabszym ze smoczych rodów i najwięcej ich zginęło w czasie Wojny Gniewu. Garstka która przetrwała ten armagedon, rozproszyła się w dziczy i osiadła w całym Endorze. Żadna z części kontynentu nie uniknęła ich niszczycielskiej furii, poza rejonami pustynnymi. Zaczęły się znowu rozmnażać po roku 1050 Drugiej Ery, ale ze względu na ich umiarkowane rozmiary, niewiele przeżyło poza trzecie tysiąclecie Drugiej Ery.

SKRZYDLATE ZIMNE SMOKI
Uskrzydlone zimne smoki są, podobnie jak smoki ogniste, potomkami prawdziwych zimnych smoków. Charakterem przypominają swoich przodków, są jednak bardziej smukłe i poruszają się z większym wdziękiem. Co najważniejsze, na wydłużonych palcach ich przednich łap rozpięte są wielkie błony, dzięki którym potrafią utrzymać się w powietrzu.

SMOKI OGNISTE
Smoki ogniste przybierają różne kształty, ale większość to stwory smukłe i zwinne. Niewiele z nich posiada budowę i siłę smoków zimnych. Część chodzi po ziemi, inne posiadają skrzydła. Wszystkie są słabymi pływakami.
Władają ognistym oddechem i morderczym zestawem magicznych zaklęć. Jak wszystkie smoki, również ogniste potrafią zdominować inne stworzenia przy pomocy swych oczu i głosu. Potrafią również tak układać skrzydła, żeby sprawić wrażenie większych, bardziej imponujących i straszniejszych, albo po prostu dla odwrócenia uwagi ofiary. Bystry wzrok pozwala im działać niemal w każdych warunkach. Również nieprawdopodobna pamięć ułatwia im pilnowanie swoich skarbów.

SMOKI BAGIENNE
Smoki bagienne są niewielkimi smokami ognistymi, podobnymi do swoich większych protoplastów przynajmniej pod tym względem, że również posiadają zdolność wydychania łatwo palnych gazów. Ponieważ jednak są mieszkańcami bagien, rzadko zdarz im się zapalić swój oddech. Gaz, którym zioną, nawet bez zapłonu jest niezwykle trujący i działa jak rozcieńczona smocza krew. Przenikliwa trucizna zabija, może nieco wolniej niż ogień, ale truciznę ofiara zabiera z sobą nawet, gdy ma nadzieję, że uszła cało przed smokiem.

SMOK DESZCZOWY
Smoki deszczowe są prawdziwymi krewniakami smoków wodnych. Można je spotkać w morzach, przede wszystkim jednak zasiedlają jaskinie i pieczary położone głęboko pod Endorem. Są mniej wyspecjalizowane niż smoki wodne, spędzają bowiem sporo czasu na płyciznach i z pewnym trudem potrafią poruszać się po suchym lądzie.
Wszystkie smoki deszczowe zasiedlają wody słodkie, jeziora i ustronne, głębsze rzeki. Większość z nich buduje legowiska w podwodnych jaskiniach, choć znane są przypadki gniazd z powalonych drzew, skał i innych naturalnych odpadów. Są ciemnobłękitne lub czarne, mają cztery długie, pazurami zakończone płetwy, a w ich wielkich paszczach, jak przystało na smoki, połyskują wspaniałe kły i cztery rzędy dziesięciocentymetrowych zębisk.

SMOKI WODNE
Smoki wodne zwane są morskimi wężami. Istnieją zarówno słodkowodne, jaki i morskie odmiany tych przerażających potworów, można je spotkać wszędzie, gdzie woda jest ciemna i głęboka. Większość z nich ma barwę ciemnego błękitu lub morskiej zieleni, co utrudnia ich dostrzeżenie, szczególnie po zmroku. Boją się jasnego światła, więc rzadko zapuszczają się na płycizny, zwłaszcza w dzień. Większe ognisko czy płonące pochodnie mogą zmusić wodnego smoka do ucieczki.
Wszystkie wodne smoki są zręcznymi pływakami, pływają z prędkością dwudziestu węzłów. Poruszają się niezwykle cicho i są wstanie przeciskać się przez niewielkie szczeliny w jaskiniach i między rafami. Przy pomocy swoich echolokacyjnych zmysłów wykrywają zdobycz w każdą pogodę i w najmniej sprzyjających miejscach. Atakują błyskawicznie i niezwykle precyzyjnie. Ulubioną formą ataku smoka wodnego jest ogłuszenie ofiary strumieniem wypluwanej wody. Jeśli to nie poskutkuje, potwór zaatakuje paszczą, uzbrojoną w dziesięciocentymetrowe kły. Zdobycz jest połykana w całości lub rozszarpywana zębami.
Większe stworzenia, które stawiają czynny opór wodnemu smokowi, mogą też być ogłuszone uderzeniem jego ogromnego łba lub smagane niezwykle długim ogonem. Szczególnie długi ogon wodnego smoka jest stworzony do pętania ofiar w wężowym uścisku. Znane są przypadki, że największe potwory potrafiły pochwycić i zatopić niewielki okręt.
Poza lękiem przed ogonem, słabością wodnych smoków jest to, że wpadają w panikę, kiedy zostanie ograniczona ich echolokacyjna zdolność penetracji otoczenia. Może to nastąpić przy częściowym nawet ogłuszeniu. Zdezorientowana bestia najczęściej po prostu zmyka z pola walki.

SMOKOŁAKI
SMOK PIASKOWY
Smok piaskowy to uskrzydlony stwór, zamieszkujący okolice suche i półpustynne. Gniazda buduje najchętniej bezpośrednio na ziemi między skałami lub większymi głazami. Przelatujące smoki piaskowe często widuje się na niebie Haradu, ale kilka z nich mieszka również w suchych rejonach Równin pomiędzy Ered Ormal a górami Wschodu. Haradrimowie mówiąc o tych potworach używają słowa "Zimaj" i boją się niewielkich smoków bardziej niż innych mieszkańców pustyni. Smoki piaskowe z Haradu gnieżdżą się w ustronnych miejscach piaskowych pustkowi Morza Wydm. Polują wzdłuż szlaków handlowych, w poszukiwaniu zdobyczy przelatują między oazami i przenikają w bardziej cywilizowane okolice. Są samotnikami i walczą między sobą z równą zaciętością jak z pustynnymi orłami. Śpią zagrzebane w lużnych piaskach. Po zakopaniu się wczesnym wieczorem, wracają na powierzchnię z pierwszym światłem dnia.
Czasami piaskowy smok zakłada trwalsze legowisko na kamiennych uroczyskach lub pustynnych ruinach. Smoki piaskowe przypominają skrzydlatych kuzynów, którzy terroryzują inne zakątki Śródziemia. Znacznie ustępują im rozmiarami, są natomiast znacznie zwinniejsze. Obyczaje ich bardzo przypominają zachowanie wielkich ptaków drapieżnych. Nie posiadają zdolności ziania ogniem ani posługiwania się czarami. Ich niezaprzeczalną słabością jest niska inteligencja, którą mogą się mierzyć, co najwyżej, z jaszczurkami i wężami, występującymi w podobnych okolicach. Ich życie to instynkt i apetyt. Tak jak prawdziwe smokołaki, smoki piaskowe mogą magicznie zmieniać postać. Często upodabniają się do swoich ofiar.

SMOKOŁAK
Prawdziwe smokołaki to potwory budzące grozę. Jako istoty bezskrzydłe przypominają smoki zimne, są jednak długie i bardzo wysmukłe, o ubarwieniu czerwonobrązowym lub zielonym. Podobnie jak smoki zimne, są potężnymi czarownikami, swoje zdolności koncentrują jednak na magicznych przemianach własnej postaci. Dzięki temu ze szczególną zręcznością zwodzą, ogłupiają, zaskakują i przerażają przeciwników.
Smokołak jest w stanie zmniejszyć lub zwiększyć własne wymiary o pięćdziesiąt procent swojej masy, przyjmując dowolną postać, którą widzi albo którą potrafi sobie szczegółowo wyobrazić w momencie przemiany.
Większość smokołaków mieszka na wyżynach wschodniego Śródziemia. Największe zbiorowisko ich gniazd zaobserwowano w południowo-wschodnim Endorze, ale spotykane są również na północy, w Czerwonych Górach. Lubią gnieździć się w miejscach, wokół których gromadzi się mgła, co jest pewnie źródłem legendy o tym, że smokołaki żyją w chmurach. Trzeba pamiętać, że baśnie hobbitów mylą prawdziwe smokołaki ze smokami piaskowymi, chociaż tylko te ostatnie można spotkać w prawdziwie pustynnych okolicach.

Żródło: "Bestiariusz Tolkienowski" (David Day)
wydawnictwo: Zysk i S-ka, Grudzień 2001

 Do nabycia w internetowej księgarni MERLIN