est to najbardziej znana polska jaskinia. Legendę o niej zna chyba każde polskie dziecko. Główny ciąg jaskini udostępniony jest do zwiedzania dla masowego ruchu turystycznego. Ciągi boczne o znacznej długości dostępne są tylko dla grotołazów, wyłącznie po uzyskaniu specjalnego zezwolenia.
OPIS TRASY TURYSTYCZNEJ:
Trasa turystyczna ma 81 metrów długosci. Zwiedzanie zaczyna się z terenu zamku. Przez ceglaną wieżycę (XIX-wieczną studnie) schodzimy po 135 stopniach około 21 metrów w dól do wnętrza jaskini. Obmurowany cegłami korytarzyk prowadzi do pierwszej rozległej komory o wymiarach 5,8 x 10 i wysokości 3,2 metra. Dno sali pokrywa warstwa ziemi. Kolejna komora jest najobszerniejsza w jaskini i ma długość 25 metrów i wysokość do 10 m. W jej stropie widać ceglaną kopułę zasłaniającą komin prowadzący niegdyś do kolejnego otworu jaskini. Przechodzimy do trzeciej sali z podtrzymującymi strop ceglanymi filarami, być może kryjącymi naturalne formy skalne. Przy jednej ze scian znajdują sią schodki prowadzące do obecnie zamurowanego otworu. Krótkim obudowanym tunelem wychodzimy na powierzchnię obok stojacej nieopodal otworu rzeźby Smoka Wawelskiego.
OPIS JASKINI:
Oprócz wspomnianych wyżej trzech sal ciągu głównego na jaskinie składają się inne korytarze tworzące dwa inne ciągi. Tuż obok południowego, naturalnego otworu zaczyna się wąski Korytarz Pod Smoka nazwany tak dlatego, że prowadzi w sąsiedztwo stojącej przed otworem jaskini rzeźby smoka. Wyczuwalny jest w nim silny przewiew powietrza, a znajdujące sie w końcowej niewielkiej salce korzenie drzew świadczą o bliskości powierzchni. Drugi z wspomnianych ciągów długi na ok. 170 m, zaczynający się za sztucznie przebitym tunelem ma odmienny charakter. Składa się on z systemu niewielkich sal i korytarzyków powstałych w warunkach całkowitego wypełnienia wodą. Występują w nim ostre skalne krawędzie, liczne progi, cienkie ścianki oddzielające przestrzenie i jeziorka w najniższej części. Badania nie potwierdziły łączności tych jeziorek z wodami płynącej nieopodal Wisły. W jeziorku stwierdzono występowanie rzadkiego skorupiaka - studniczka tatrzańskiego (Niphargus tatrensis), występującego tylko w wodach podziemnych. Dno tych korytarzy pokrywa namulisko ilaste. Końcowe części leżą pod budynkami Wzgórza Wawelskiego.
HISTORIA POZNANIA:
Połozenie Smoczej Jamy spowodowało, że znana jest od bardzo dawna. Pierwszą wzmiankę o niej znaleźć można na kartach kroniki Wincentego Kadłubka pochodzącej z przełomu XII i XIII wieku. Zamieszcza on tekst legendy o Smoku Wawelskim. Od XVII wieku przed jaskinią, a z pewnością i w jej części wstępnej działała karczma, której sława sięgnęła nawet poza granice Polski. W wieku XVIII podczas otaczania wzgórza pierścieniem murów otwór jaskini został zamurowany. W roku 1829 jaskinie zwiedził Ambroży Grabowski dostając się do wnętrza po drabinach jednym z górnych otworów. Rok później otwory te zamurowano; jeden ceglaną kopuła, a drugi otoczono zamykanym szybem. W czerwcu 1842 Florian Straszewski własnym kosztem odgruzował jaskinie i umożliwił jej zwiedzanie. W 1860 otwór ponownie został zamurowany przez władze okupacyjne. Po pewnym czasie decyzją cesarza Franciszka Józefa wykonano schody z poziomu fortyfikacji (fragment tych schodów widoczny jest do dzisiaj) zamkowych i pozwolono znowu na zwiedzanie. Pod koniec XIX wieku rozebrano część schodów i jaskinia nie była dostępna. Ponownie udostępniono ją w 1918 roku przez basztę niegdyś służącą jako fagment systemu wodociągów i zainstalowano oświetlenie elektryczne.
Zainteresowanie naukowe jaskinią datuje sie od 1874 kiedy to A. Alth przeprowadził badania geologiczno-archeologiczne. W roku 1966 rozpoczęto kompleksowe badania jaskini, stwierdzając, że najstarsze ślady człowieka w jaskini nie są starsze niż z końca XVI wieku. Podczas sporządzania dokumentacji naukowej podjęto prace mające na celu zabezpieczenie niszczejącej i grożącej zawaleniem jaskini, podczas których w 1974 przebito tunel do próżni zlokalizowanej metodami geofizycznymi. Znaleziono za nim salkę i prowadzący dalej korytarz zamknięty po kilku metrach syfonem. Pokonano go w 1983 roku. Od stycznia do czerwca 1983 roku grupa grotołazów pod kierownictwem A. Paulo i A. Górnego przeprowadziła szreg akcji, których plonem było odkrycie i splanowanie ok. 140 metrów korytarzy. W roku 1995 odbyło się sześć wypraw których plonem było odkrycie 20 metrów korytarzy w końcowej części jaskini i w ciągu Pod Smoka. Ostatnim odkryciem było poznanie 6 metrów za końcowym zaciskiem w ciągu bocznym 14 marca 1996.

długość	276 m.
deniwelacja	15 m, (-9 +6)
wysokość otworu	205,5 m npm
położenie otworu	Kraków, Wawel